W dniu 13.11.2025 roku członkowie Klubu Seniora wraz z osobami towarzyszącymi zwiedzili Śląskie Centrum Wolności i Solidarności przy KWK „Wujek” w Katowicach.

Akt erekcyjny Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności (ŚCWiS) pochodzi z 16.12.2021 roku. Jest to wspólna instytucja kultury dwóch organizatorów, tj. Województwa Śląskiego i Miasta Katowice. Jednym z zadań ŚCWiS jest prowadzenie muzeum poświęconego strajkowi i pacyfikacji KWK „Wujek” w grudniu 1981 roku.

Muzeum jest zlokalizowane w zabytkowym budynku Kopalni, który został wzniesiony ponad sto lat temu. Pierwotnie w budynku tym napełniano karbidem lampy górnicze, a później służył jako magazyn odzieży roboczej. To z rampy tego budynku, funkcjonariusze Zmotoryzowanych Odwodów Milicji Obywatelskiej (ZOMO) stłoczeni pod wpływem naporu strajkujących gwarków, oddali pierwsze śmiertelne strzały w kierunku górników Kopalni „Wujek”. Ekspozycja muzealna nawiązuje do historii tego miejsca oraz naświetla ówczesną sytuację i nastroje mieszkańców Polski.

 Przewodnikiem po muzeum był były pracownik kopalni Pan Antoni Gierlotka, który wprowadził nas w klimat tamtych czasów. W sali kinowej obejrzeliśmy film dokumentalny z 2008 roku zatytułowany „Życiorysy z bliznami”. Film ten będący relacją osób, które przeżyły starcie z siłami pacyfikującymi teren kopalni, osób będących bliskimi zastrzelonych górników jak i osób zaangażowanych w pomoc strajkującym górnikom, w sposób sugestywny przekazuje uczucia, które towarzyszyły uczestnikom tamtych tragicznych wydarzeń.  

Po tym wprowadzeniu zostaliśmy zaproszeni do obejrzenia wystawy, która zajmuje trzy poziomy zabytkowego budynku dawnego magazynu odzieży roboczej.   Dziś ten odrestaurowany budynek z odtworzoną ceglaną elewacją i zachowanymi elementami konstrukcyjnymi,  stanowi chlubę architektoniczną kompleksu kopalnianego.

Cała ekspozycja składa się z różnych form przekazu i tak: oprócz plakatów, ulotek, zdjęć, książek   i całego wystroju tamtych dni, zawiera liczne artefakty towarzyszące tym wstydliwym dla ówczesnej władzy, wydarzeniom. Na wyciągnięcie ręki jest jeden z czołgów, którymi brygada szturmowa wjechała na teren kopalni, broń, z której strzelano do górników, łuski wystrzelonej amunicji. Można posłuchać o czym społeczeństwo rozmawiało, ustawiając się w licznych kolejkach celem zabezpieczenia swoich rodzin w podstawowe produkty niezbędne do życia, jak żywność, odzież, środki czystości i higieny, artykuły gospodarstwa domowego.

Ciekawym eksponatem jest makieta przedstawiająca teren kopalni, wizualizująca przebieg wydarzeń. Relacja bezpośredniego uczestnika tamtych zdarzeń – wówczas przewodniczącego Komitetu Strajkowego w kopalni „Wujek” Pana Stanisława Płatka, rannego podczas pacyfikacji, uzmysławia jak nimbem tajemniczości niczym mgłą, ówczesna władza okryła akcję przygotowawczą pacyfikacji kopalni pamiętając, że akcja protestacyjna górników rozpoczęła się po ogłoszeniu w dniu 13.12.1981 roku stanu wojennego przez ówczesną władzę. Do dnia dzisiejszego wiele faktów z tamtych wydarzeń poszło w zapomnienie ze względu na zacieranie śladów bezpośrednich decydentów i sprawców pacyfikacji kopalni.

Podziękowania dla osób, które zaangażowały się w utworzenie Centrum Wolności i Solidarności, które dbają o pamięć tamtych dni i przekazują tę historię następnym pokoleniom, historię którą wielu chciało przesłać w niebyt ludzkich wspomnień.

Po sporej dozie przekazu historycznego, notabene nie tak odległego, żebyśmy nie mogli sięgnąć w zakamarki naszej pamięci przechowującej fragmentaryczne sceny tamtych czasów, udaliśmy się do Cafe Biały Domek, gdzie popijając ciepłe napoje i przegryzając je słodkimi ciastkami przypominaliśmy sobie to, co zarejestrowała nasza pamięć o wydarzeniach, które były zwiastunem wielkich zmian na scenie Europy, spędzając czas, jak w zwykle w przyjacielskiej atmosferze.

Z POZDROWIENIAMI 

Mirosława Stępińska- Sekretarz Klubu Seniora

Wiesława Bagińska-Rusek- Przewodnicząca Klubu Seniora